Sanktuarium

Legenda wiąże powstanie kultu Matki Boskiej Kębelskiej z najazdem Tatarów w roku 1278.
W Kęble, południowym przedmieściu Wąwolnicy, Tatarzy gromadzili jeńców, a widząc cześć jaką ci oddawali Matce Boskiej - naigrywali się i kpili z figury Matki Boskiej ustawionej na kamieniu.
Żarty się skończyły kiedy czambuł został rozbity przez dziedzica Wąwolnicy Ottona Jastrzębczyka, a rozpoczynający odwrót Azjaci ujrzeli jak figura, otoczona blaskiem unosi się w górę... Przerażeni najeźdźcy uciekli, porzucając łupy i jeńców. Zwycięski Otto Jastrzębczyk postanowił umieścić cudowną figurkę w nowo zbudowanym drewnianym kościele. Coraz powszechniej słynąca łaskami figurka została w roku 1700 przeniesiona do wąwolnickiego kościoła parafialnego, kościół w Kęble podupadł i został rozebrany. Na jego miejscu stanęła w XIX wieku kapliczka z kolejną figurką Matki Boskiej. W 2008 roku zbudowano tu nową kapliczkę o nowoczesnej bryle.


Pochodząca z połowy XV wieku gotycka figurka Matki Boskiej Kębelskiej od trzech wieków znajduje się w kaplicy przy parafialnym kościele św. Wojciecha w Wąwolnicy, na wzgórzu kościelnym. Kaplica to przebudowane, kilkaset lat liczące, prezbiterium dawnego kościoła, który popadł w ruinę i został rozebrany. Kaplica stanowiąca właściwe sanktuarium maryjne jest najstarszym architektonicznym zabytkiem Wąwolnicy - choć z oryginalnego budynku pozostał głownie marmurowy, renesansowy, marmurowy portal z XVII wieku.
Tuż obok kaplicy góruje nad okolicą wysmukła sylwetka kościoła parafialnego (na wzgórzu kościelnym). To trójnawowy budynek z jednowieżową fasadą, zbudowany w latach 1907-1914 w stylu neogotyku nadwiślańskiego.
W ołtarzu głównym znajduje się inna figura Matki Boskiej - Wąwolnickiej, wykonana w drewnie lipowym - figura mniej znana, ale starsza, bo pochodząca z XIV lub nawet XII wieku.


Wąwolnica stała się lokalną stolicą ruchu pielgrzymkowego na szerszą skalę po roku 1978, kiedy to dokonano koronacji figury Matki Bożej diademami papieskimi. Z kolei w roku 2001 kościół parafialny podniesiony został do godności bazyliki mniejszej. Od kilku lat odbywa się w Wąwolnicy Festiwal Piosenki Pielgrzymkowej. Rola sanktuarium jako celu pielgrzymek ciągle rośnie - o czym świadczą liczne wota pozostawione przez pielgrzymów w świątyni.